CHIẾN LƯỢC ĐI LÀM SAU TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN KHOA HỌC TỰ NHIÊN

Những ngày đầu của bất cứ điều gì trong chúng ta cũng thế, mới mẻ và bỡ ngỡ. Rời khỏi ghế giảng đường Tổng hợp, hẳn tân cử nhân nào cũng đôi lúc thấy mình lạc lõng và mất phương hướng. Thường thì mình thấy các tân cử nhân khoa học thường lựa chọn hai con đường như thế này : một là tiếp tục học lên cao học ( có thể là du học, hoặc học tiếp Thạc sĩ trong nước rồi đi du học…. ) ; thứ hai là điều mà mình muốn nói nhiều hôm nay đó là ĐI LÀM.

Điều đầu tiên, mình mong các bạn sinh viên năm cuối, ngay từ đầu học kì thứ 8 hãy cố gắng hoàn thiện nhanh Khóa luân (Thesis) để nhanh chóng đi làm trước tốt nghiệp từ 1-2 tháng. Điều đó tạo cho các bạn chiếm được ưu thế, khi sinh viên các trường khác còn chưa có đợt ra, chưa đến mùa tuyển dụng ; bạn cũng đang ở trọ tại HN, nếu sau tốt nghiệp bạn trả phòng về quê thì việc quay lại HN phỏng vấn rất tốn kém khi phải tìm chỗ ở ; lấy được kinh nghiệm và đặc biệt không tốn nhiều thời gian; hơn nữa nếu làm viêc từ tháng 4 (Apirl) đến cuối năm thì bạn mới đủ hơn 6 tháng, lúc đó mới đc nhận 50% lương tháng thứ 13. Sinh viên năm cuối hãy ngay lập tức làm một CV đi, rồi lên Vietnamwork, Indeep, Career… nhấn nút gửi CV đến mọi nhà tuyển dụng, họ sẽ gọi cho bạn sớm. Hãy chấp nhận đi làm ko lương khi chưa có bằng cũng đc, tin rằng bạn sẽ lãi nhiều hơn lỗ đó.

Thứ hai, nếu bạn là cử nhân khoa học tự nhiên, bạn hoàn toàn có thể ứng tuyển các vị trí Kĩ sư nhé, lương khởi điểm có thể khác nhau một chút, nhưng quan trọng là bạn có khả năng tự học cực tốt. Nghĩa là sau khi nhận việc, bạn phải tự biết mày mò , tìm kiếm các kiến thức, sao cho làm đc những công việc của kĩ sư thật tốt (AutoCAD, thiết kế công nghệ, tính toán thi công, lắp đặt, cách vận hành sửa chữa bơm và các cách truyền nhiệt truyền khối….). Các nhà tuyển dụng ko phân biệt và họ chỉ ghi chức danh kĩ sư hoặc nhân viên kĩ thuật, bạn cứ apply tự tin. Chính những cử nhân được đào tạo sâu về khoa học cơ bản mới có thể hiểu sâu sắc các vấn đề một khi họ nắm vững cả khoa học ứng dụng.

Với những bạn đã chán học hành, khao khát đi làm việc hơn du học , nhưng đứng trước một tin tuyển dụng nào đó, hẳn các bạn sẽ luôn đặt ra những câu hỏi như này khi lựa chọn bất kì một việc gì đó : 1. Việc có đúng chuyên ngành mình học, mình thích không ?

2. Việc có tương lai không ( cơ hội thăng tiến, triển vọng sau cách mạng CN 4.0 thế nào… )?

3. Công ty có gần nhà hay không, có tiện xe cộ không ?

4. Mức lương có đủ hấp dẫn không ?

5. Môi trường làm việc công ty thế nào ( có độc hại, có cạnh tranh lành mạnh, có giúp đỡ lẫn nhau….) ?

Về cơ bản nếu các yếu tố trên bạn đảm bảo vừa vừa thì là bạn sẽ nhận làm công việc đó. Tuy nhiên, mình tin chắc rằng sau khi vào làm tại công ty đó bạn sẽ lại bắt đầu đặt ra các câu hỏi khác, bạn sẽ lại thấy lựa chọn của mình thiếu điều gì đó, rồi đôi lúc bạn muốn nhảy việc, rồi đôi lúc bạn thấy mịt mờ con đường phía trước. Và điều người ta sợ nhất ở TÂN CỬ NHÂN chính là khả năng nhảy việc quá cao.

Nếu bạn đang vướng vận đôi điều trên, thì bạn hãy thử theo chân bài viết của tôi, xem thử cách làm của tôi để góp nhặt ít ánh sáng thử xem. Chia đoạn đường từ 22 tuổi đến 30 tuổi thành hai chặng, mỗi chặng sẽ có một mục tiêu của nó, bạn có thể tự chia con đường của mình thành mấy chặng cũng được.

Chặng 1 : Trước 25 tuổi.

Vấn đề a: Mục tiêu

Hãy chú ý là đi tìm Nghiệp (Career) chứ không phải Nghề (Job), bạn làm bao nhiêu nghề cũng được, nhưng hãy luôn đặt cho mình câu hỏi Nghiệp của mình là gì?

• Nghiệp = MAX Nghề (đam mê, tài năng, cung cầu)

Nhiều lí thuyết giúp bạn xác định nghiệp lắm, tựu trung lại chung lại mình cho rằng, Nghiệp chính là điểm cực đại của hàm nghề với ba biến số là : đam mê, tài năng, cung cầu.

Đam mê: nghĩa là bạn có yêu thích, có ngủ ngày cày đêm với nghề đó được hay không? Chắc hẳn ai cũng đã từng đam mê một cái gì đó, game, vẽ, sáo, hoạt động tình nguyện…. Những thứ mà chả ai trả công cho bạn mà bạn vẫn cứ thích làm, có cái nghề như thế đấy, thế mới lạ chứ.

Tài năng : Nghĩa là công việc đó bạn làm có tài thành tài được hay không, hay chỉ nhàng nhàng, làm được những điều mà ai cũng làm được thì bạn sẽ dễ dàng bị công ty đào thải khi có nhân sự mới sịn hơn. Đừng nhầm lẫn với biến đam mê, bạn đam mê chưa chắc đã giỏi đâu nhé, bạn có thể hoạt động tình nguyện cả ngày đêm nhưng điều đó ko có nghĩa bạn có thể là đội trưởng một đội tình nguyện. Hãy xem lại công việc bạn chọn, bạn có thật sự có thể đạt đến tầm bậc thầy ( Master) về nó không?

Cung cầu : Nghĩa là công việc bạn làm có tạo ra sản phẩm mà xã hội này cần ? Trước Grab, Uber có rất nhiều người đã nghĩ đến ý tưởng đi xe chung đường rồi, nhưng chỉ khi xã hội phổ biến điện thoại smart phone như bây giờ thì Uber mới phát triển được. Vậy nên đừng chỉ làm những điều trên trời dưới biển, nghiệp của bạn có thỏa mãn quan hệ cung cầu không đã. Trong ba biến thì đây là yếu tố khách quan nhất, nó ko do bản thân bạn định đoạt được, nhưng nó lại khá dễ để bạn tìm ra. Chỉ cần chăm theo dõi bạn cũng hiểu thể giới đang tiến về CMCN 4.0, đó chính là thời thế tương lai bạn ra trường. Đừng chỉ nghĩ đến những việc đang hot 5-10 năm nay, hãy nhìn đến khi bạn 30-35 tuổi, những ngành nào sẽ hot đó mới là nhìn xa trông rộng. ( P/s: Bạn nào mua Bitcoin bây giờ thì ngon nhỉ ).

Chắc hẳn nhiều nghề bạn có thể đạt được các yếu tố đó, nhưng nghề nào là nghề mà các yếu tố đưa hàm số đến cực đại, thì đó mới là nghiệp của bạn. Và để tìm ra điểm đó, thì như toán học ta phải vẽ được đồ thị hàm đó, giải đạo hàm…. Hay nói mỹ miều đó là khảo sát hàm số. Và với một anh mới ra trường học việc , thì chỉ có cách là đi thử từng điểm thôi. Nghĩa là bạn hãy thử những công việc có liên quan ba yếu tố đó, hãy thử để tìm ra nghề nào là nghề mạnh nhất, chỉ khi nào bạn làm thử rồi bạn mới biết được thôi. Và đây, cũng chính là lí do tại sao TÂN CỬ NHÂN lại nhảy việc nhiều sau ra trường, và bạn cũng thử nhìn lại xem, điểm cực đại đó cũng trả lời hầu hết 5 câu hỏi mà ta băn khoăn lúc đầu.

Vậy là, hãy thử đi từ nghiệp nhé, đừng ngại việc gì mà không thử, cứ bay nhảy trong 3 năm này nhé.

Vấn đề b: Tài chính chủ yếu gửi về cho gia đình.

Tất nhiên rồi bước ra khỏi cổng trường thì tiền là yếu tố sống còn. Câu hỏi bất hủ khi tuyển dụng là lương bạn muốn là bao nhiêu ?

Và câu trả lời muôn thuở mọi người là dựa trên năng lực. Nhưng theo mình thì chưa đúng. Bạn nào đi làm một thời gian cũng phát hiện ra, à ở công ty có anh A này nhận lương cao quá vs năng lực của anh ấy, và cũng thấp thoáng đâu đó, anh bạn B được trả lương thấp hơn năng lực. Hay thằng cùng lớp bằng giỏi đi làm chưa chắc lương đã cao bằng đứa bằng trung bình đi làm Samsung nhỉ. Muốn trả lời được những câu chuyện nghịch lí như này sẽ là một chủ đề khác mà mình sẽ không bàn ở đây. Tiền lương là ngành học chứ ko đơn thuần là kí kết hợp đồng và lấy tiền. Tiền lương nhất là tại nước ta, gắn liền với khoảng cách mà bạn tiếp cận được với nguồn tài nguyên mà công ty đó tiếp cận được. Ví dụ Viện Hàn Lâm sẽ trả lương thấp hơn cùng một vị trí phân tích viên làm tại phòng KCS của tập đoàn Than Khoáng sản VN, mặc dù năng lực của hai người như nhau, thực tế.

Quay lại xem mức lương bao nhiêu với một Cử nhân Khoa học Tự nhiên là đủ, mình xin lấy câu trả lời là lời phát biểu của Đại biểu Quốc hội Lê Quân – Thứ trưởng Bộ LĐ TB và XH ( ngày 24/10/2017) : “ Cử nhân ra trường thường được lương từ 5-7 triệu” . Nếu bạn phỏng vấn các công ty nước ngoài, tư nhân sẽ khác với công ty nhà nước cổ phần,…. Mức sàn có thể khác nhau , nhưng dao động quanh đây thôi.

Với mức lương này, bạn phải đặt ngược lại vấn đề sau bao lâu sẽ bù lại được số tiền bạn đi học đại học, ở giai đoạn những năm đầu này bạn cần đưa tiền về cho gia đình, đó là đạo hiếu nghĩa rồi. Mình sẽ thử tính cho các bạn như này.

- Bạn học bốn năm đại học gia đình bạn sẽ hết khoảng 150 triệu, với học phí công lập ( thời điểm 2017 mới có trường KTQD tự chủ tài chính ), mỗi kì bạn hết 5 triệu học phí, vậy tổng hết 40 triệu học phí. Ban ăn ở sinh hoạt mỗi tháng hết 2,5 triệu sau bốn năm bạn ngốn hết 96 triệu. Thêm ít tiền tiếng anh khóa… Mình tính hà tiện nhất có thể rồi, vậy bao lâu bạn sẽ gửi lại được cha mẹ số tiền đó ? - Giả sử bạn ở mức lương 7 triệu/tháng , bạn sinh hoạt phí hết 3 triệu đi ( lại hà tiện rồi), suy ra, bạn có thể gửi về cho gia đình 4 triệu ( thật ra bạn ko nhất thiết gửi hết bạn có thể tự tiết kiệm lại, tùy bạn ). Tự đặt bút tính thì sẽ nhanh chóng ra rằng sau khoảng 36 tháng là bạn có thể gửi về cho gia đình tầm 140 triệu rồi .

Như vậy là, sau khoảng 3 năm bạn đã có thể hoàn thành nhiệm vụ kiếm tiền hỗ trợ gia đình, và thật đúng là khít với mốc từ 22 tuổi đến 25 tuổi. Và chắc hẳn bố mẹ bạn sẽ ko tiêu hết đâu, và chắc là bạn gái nào lấy chồng lúc này đã có riêng cho mình một khoản tiết kiệm tính đến gần trăm triệu rồi nhỉ. Điều mình muốn nói ở đây là, ở giai đoạn trước 25 tuổi đừng đặt nặng vấn đề phải có lương cao quá, hãy kiên định với mục tiêu đi tìm nghiệp đã nhé, mức lương trung bình đủ sống với các bạn rồi. Cũng đừng vì những nơi lương cao mà chịu đựng làm những việc mà bản thân không thích, những việc thời vụ, mà bản thân không thể đi xa hơn. Hãy cứ mạo hiểm nếu rủi ro chịu đựng được, hãy rời khỏi vùng thoải mái của bản thân, đi tìm những điều bền vững cho cuộc đời sau này (Get out of your comfortable zone).

Chặng 2: Từ 25 đến 30 tuổi

Vấn đề a: Kĩ năng mềm quyết đinh

Lúc này, sau khi đã chọn được Nghiệp, bạn sẽ lại có những băn khoăn trăn trở mới, nhưng bạn bình tĩnh và chín chắn hơn nhiều rồi. Nước cờ đúng lúc này lại là sự nhìn xa hơn nữa, hãy xác định xem sau 30 hay 35 tuổi bạn sẽ làm gì ? Chỉ khi xác định được đích mới bạn mới vẽ ra đoạn đường tiếp theo mà mình phải đi. Cuộc đời luôn như vậy, hãy luôn nhìn ra đích rồi vẽ lên con đường mình đi, kể cả sau này về hưu cũng đừng ngừng tìm đích vẽ đường, như thế cuộc sống thú vị hơn nhiều.

Lúc này, mình giả sử bạn có hai luồng tư tưởng : Một là sau ba mươi bạn sẽ lại mạo hiểm lần nữa, đứng ra lập công ty riêng bằng cái nghiệp của mình chọn, gọi là Khởi nghiệp. Hai là, bạn sẽ ở lại công ty, nhưng phấn đấu lên những vị trí cao hơn như trưởng phòng, giám đốc – vị trí vững chắc tại công ty.

Sau khi đã chọn xong cái đích mới đó, bạn sẽ tự biết mình cần tích lũy gì cho cuộc đời, lúc này thế giới quan và vụ trụ luận của bạn đã chín chắn hơn, cần tích lũy lượng nào để đổi về chất chắc hẳn bạn sẽ tự cân nhắc. Lúc này đây, bạn thấy rằng những kĩ năng mềm, kĩ năng làm việc ngoại khóa hoạt động, tập thể mới chính là những yếu tố thay đổi nhiều vận mệnh. Bạn sẽ thấy anh sếp Giám đốc nói chuyện thật là cuốn hút, cách anh ấy điều hành cuộc họp, đưa ra các mệnh lệnh mới là điều quyết định vị thế của anh ấy, mà chẳng phải kĩ năng cứng vận hành hệ thống khoa học nhiều lắm.

Với những bạn chọn đi theo con đường Khởi nghiệp : tất nhiên rồi bạn là người đam mê mạo hiểm và bạn sẽ làm thế ko phải chỉ vì bạn cần nhiều tiền mà bạn muốn khẳng định mình. Bạn cần chú ý đến các kĩ năng quản trị doanh nghiệp, nhân lực, điều hành, giám sát đánh giá nhân viên. Bạn cần đầu tư đi học các khóa để hiểu về luật pháp, cách huy động vốn, …. Quá trình này có sau cả khi bạn 35 tuổi, nhưng đừng để nó kéo dài quá, đừng để đến khi hội tụ đủ hết yếu tố rồi mới làm, một là ko có lúc đó, hai là lúc đó bạn đã già và tính tình bớt mạo hiểm hơn ( có gia đình rồi mà)….

Với những bạn quyết tâm thăng tiến nghề nghiệp: Hãy chọn cho đúng công ty là tiên quyết, bạn tham vọng và bạn cần một ông chủ đủ tầm để quản trị và phát triển bạn. Bạn cần chú ý đến việc xây dựng hình ảnh cá nhân, thương hiệu cá nhân, sao cho khi bạn lên sếp bạn nói họ phải nghe. Các kĩ năng quản trị doanh nghiệp, điều hành nhân sự, tuyển dụng nhân sự, nhìn người, lắng nghe nguyện vọng công nhân. Đặc biệt là cần xây dựng những mối quan hệ, không chỉ trong mà ngoài công ty, quan hệ với sếp của sếp, với cơ quan công quyền, thường xuyên xin họp riêng vs sếp để nói những ý kiến cải thiện công việc góp ý…. Rất nhiều các chiến lược mà bạn cần làm, và tốt nhất nếu được nhìn một người cùng công ty đi từ nhân viên lên sếp như thế nào, bạn sẽ học được điều mấu chốt.

Còn có rất nhiều các sự lựa chọn khác mà bạn có thể hướng tới, mong rằng nhưng gợi ý cụ thể này sẽ giúp bạn có những bước đi chắc chắn cho cuộc đời 8 năm tới.

Vấn đề b : Tiền

Lúc này, tốt nhất là bạn hãy xác định xong Nghiệp và đừng nhảy việc nhiều nữa. Lúc này đây nếu làm ở công ty lâu năm lương của bạn sẽ tăng theo thâm niên, cấp bậc, phụ cấp…. Sau năm 5, đa phần bạn sẽ được nhảy lên một mức lương mới cao hơn hẳn. Mình sẽ tính số tiền bạn tiết kiệm được đến năm bạn 30 tuổi là khoảng 500 triệu, với giả thiết :

Mỗi tháng bạn chỉ mất 4 triệu tiền sinh hoạt (mình nghĩ mức này dư với độc thân) . Mức lương tăng từ 9 triệu lên 15 triệu ( sau 8 năm công tác – như thế là chậm đó ) Số tiền tiết kiệm được = ( Mức lương – 4 triệu) x 12 tháng

Như vậy, nếu tuân thủ nghiêm túc giả thiết trên thì con trai tới 30 tuổi bạn hoàn toàn có thể giữ trong tay 500 triệu. Số tiền này có thể khác với các bạn nữ, chưa hẳn đã được lên lương đều, cũng như nam nhiều khi vung tay quá trán. Nếu bạn muốn nhiều hơn bạn có thể cày cuốc hoặc làm tại các công ty nước ngoài, công ty liên doanh. Lưu ý lần này mình tính thoáng nhất rồi, còn chưa tính đến thưởng tháng 13 hay các nguồn thu khác như làm ăn ngoài.... Vừa hay sao 30 tuổi cũng là nhiều bạn trai sẽ lấy vợ, bảo sao người ta nói chín chắn. Ngoài lề một chút, nếu như bạn là gái thì bạn cũng có thể tự tính xem, nếu năm 27 tuổi bạn lấy chồng thì bạn cũng có được tầm gần 200 triệu rồi, lấy bạn chồng tầm 30 tuổi thì cộng với tiền mừng sau đám cưới, hai vợ chồng có thể mua nhà và có một ít dành dụm rồi. Một sự nền tảng kinh tế đảm bảo cho cuộc sống hôn nhân chín chắn là như thế (cơ mà con gái có thì, mình thấy 25 tuổi cũng ổn đấy, xinh mà chưa quá sói, về hai vợ chồng vay mượn rồi phấn đấu tiếp).

Trên đây là cách tính, cách gợi mở vấn đề của cá nhân mình, bạn có thể có mục tiêu riêng, nhà cửa, xe hơi,.... nhưng hãy thử đặt bút tính toán như vậy bạn sẽ thấy rõ hơn con đường mình cần đi, và không lo bị mất la bàn.

Điều cuối cùng mình luôn nhắc nhở chính mình, hãy chú ý phát triển ngôn ngữ ở tất cả các giai đoạn, ngôn ngữ là phương tiện quan trọng bậc nhất khi hội nhập toàn cầu, hãy thử ôn lấy một chứng chỉ gì đó cho tự tin hơn, Tiếng Anh chứng chỉ toeic, ielts xong có thể học tiếng Trung tiếng Nhật, tùy thuộc hoàn cảnh của bạn, ra khỏi trường Đại học nhưng hãy đừng ngừng học.

Cuối cùng bài thơ mà thầy NT2 viết tặng nhân dịp khóa mình ra trường, mình xin gửi lại các bạn :

Tặng ngày tốt nghiệp K58 - 2017, tác giả NT2.

Thêm một khoá nữa lại ra trường, Buồn vui xen lẫn chút vấn vương, Những chàng sỹ tử vài năm trước, Nay áo mũ dài, đai cử nhân... * * * Đời ai cũng có một chữ duyên, Hợp hợp tan tan lẽ tất thường, Ba năm thí nghiệm bao kỷ niệm, Biển lớn đang chờ các chiến binh! * * * Ngày mai ắt có kẻ thành danh, Nhưng cũng có người long đong lận, Trước khó khăn hãy vững tâm đón nhận, Biển có sâu, sóng cũng chỉ bạc đầu!

-Ngọa Vân-